«حوادث امروز»اخبار انفجار بمب و شهادت هموطنانمان ممکن است باعث ترس در کودکان شودشاید کودکی هم یکی از والدین خود را ازدست داده باشد. بازماندگان چه کار باید کنند؟ در این گفت‌وگو راهکارهای مواجهه سوگواری کودک را می‌توانید بخوانید.«حوادث امروز» گزارش میدهد.
همزمانی روز مادرامسال با سالگرد شهادت سرداردل‌ها برایمان رنگ وبوی دیگری داشت! از چند روز قبل موکب‌ها به راه شده بودند برای خدمت رسانی به زائران! مردم گروه گروه راهی مزار عزیز دلمان حاج قاسم بودند! ساعت حوالی سه است وتلویزیون روشن. تصاویر مسیر گلزاری شهدای کرمان را نگاه می‌کنم، زیرنویس عجیب تلویزیون حواسم را پرت می‌کند...
«خبرفوری:شنیده شدن صدای انفجار در نزدیکی مزار حاج قاسم...»
نزدیک صد نفر از عزیزانمان به شهادت رسیدند. زنان وکودکان زیادی هم دراین اتفاق وحشتناک شهید شدند. بعضی از بچه‌ها دیگر همکلاسی‌هایشان را کنار خود نمی‌بینند. بعضی از کودکان هم یکی ازوالدین خود را از دست دادند. این اتفاق شاید باعث ترس بزرگی برایشان شود. اکنون دیگران چگونه این مسئله را به آنها توضیح دهند که این ترس در وجودشان نهادینه نشود.
در این گفت‌وگو قرار است «مائده علی اکبری »روان شناس و روان درمانگر در مورد نحوه درست برخورد با کودکان در این دوره حساس برایمان بگوید.
*اخبار ترسناک را از کودکان مخفی کنید
در ابتدای حرف‌هایمان باید بگویم «والدین اخبار اتفاقات ترسناک را کنار فرزندانشان گوش نکنند، این خود باعث اضطراب در آنها می‌شود، دوم اینکه در جمع های خانوادگی بزرگتر‌ها سعی کنند در مورد اخبار مربوط به انفجار و شهدا صحبت نکنند. سوم اینکه اگر احساس کردند فرزندشان از این اتفاق خیلی ترسیده است، حتما با او صحبت کنند و به او احساس آرامش خاطر و اطمینان دهند که وقتی کنار ما هستی هیچ اتفاق بدی برایت نمی‌افتد و ما مراقبت هستیم.»
*اگر کودکی یکی از والدین خود را از دست داد، روز های اول پیش چه کسی بماند برایش بهتر است ؟
بستگی به این داردکه رابطه عاطفی این کودک با کدام یک از اعضای خانواده قوی‌تر است، مثلا بچه‌ای که از سنین کودکی کنار مادر بزرگش بوده یا مادرش دوره خیلی طولانی بیمار بوده و این کودک پیش مادر بزرگش بوده و انس و رابطه عاطفی و حمایت بیشتری با او را دارد، بهتر است پیش مادر بزرگش بماند.ولی اگرپدرش دوست نداشت که فرزندش خانه شخص دیگری بماند و بخواهد که در خانه خودشان باشد در این صورت اگر در یک خانواده‌ای که بچه‌ها بیشتر اوقاتشان را در خانه خودشان بوده‌اند بهتر این است کودک در خانه خودشان باشد، معمولا وقتی کسی در سنین کودکی کسی را که رابطه عاطفی قوی تری با او را دارد مثل مادرش را ازدست میدهد، بعد نگرانی و اضطرابشان در مورد مرگ پدر هم بیشتر می‌شود.
*مدیریت شرایط جدید ونحوه سوگواری برای کودک چگونه باید باشد؟
برای سوگواری یک مدتی تعیین شده است و معمولا یک پروسه سه تا شش ماهه است، در این مدت کنترل و سخت گیری زیادی نباید روی بچه باشد و محدودیتهایی که قبلا داشت مثل اینکه شب حتما کودک در خانه خودشان بخوابد را نداشته باشد، چون کودک شرایط عادی ندارد. یک موضوع مهم دیگری که وجود دارد این است که اگر کودک در خانواده مادر بزرگی که فرزندش را از دست داده بخواهد بماند، و آن خانواده سوگواری های خیلی شدید داشته باشند و اعضای خانواده مدام در حال گریه وناراحتی هستند بچه نباید در آن فضا باشد و باید در فضایی باشد که تنش در آنجا کمتر است.حتی ما می‌گوییم در مدت سوگواری بهتر است بچه‌ها را جایی ببرند که بچه های هم سن و سال او زیاد است، تا کودک بتواند در طول روز شاد باشد و با هم سالانش بازی کند یعنی بتواند هیجانات کودکانه خود را در طول روز تخلیه کند، و شب کودک را به خانه بیاورند و شروع به صحبت وهمدلی با او کنند، در مورد خاطرات فرد از دست رفته صحبت کنند اینها مراحلی هست که در مدت سوگ باید دقت شود.
*بهترین زمان چه زمانی است که به کودک بگوییم که مادر یا پدرش فوت کرده است؟
بهترین زمان برای صحبت کردن با بچه قبل از مراسم خاکسپاری است. در این زمان معمولا ما می‌گوییم که خودشان از فامیلشان یک فرد دانا که رابطه خوبی با بچه دارد را انتخاب کنند، البته این فرد باید به لحاظ هیجانی هم توانایی کنترل خوبی دراحساسات خود را داشته باشد و با بچه صحبت کند و به او توضیح دهد که چه اتفاقی افتاده است. بعضی از خانواده‌ها هم هستند که می‌گویند ما هم چین فردی در خانواده نداریم در این صورت ما پیشنهاد مشاور کودک را می‌دهیم و موضوعی که مهم است این است که مشاور در ابتدا رابطه خوبی با بچه بگیرد وسپس موضوع را به کودک توضیح دهد.
به چه شکل‌هایی می‌توان ماجرای فوت را برای کودک توضیح داد؟
اگر شخصی که قرار است توضیح دهد را از خانواده انتخاب کنیم باید او یک محیط مناسب و حمایتی برای بچه ایجاد کند و بعد شروع کند برایش با مثال زدن توضیح دهد مثلا «اگر در فرهنگ آن خانواده خرید ماهی عید باشد می‌تواند آن را مثال بزند، ماهی عیدت را دیدی؟ دیدی چند روز درآب زنده بود؟ دیدی پس از چند روز دیگر نتوانست نفس بکشد و روی آب مانده بود؟» احتمالا با ین پاسخ کودک مواجه شوند «که بله ماهی عیدم چند روز زنده بود و بعدش دیگر نمی‌توانست نفس بکشد و من و مامان زیر خاک پنهانش کردیم.» ما به او توضیح می‌دهیم که خب «آدم‌ها هم همین طور هستند یک روزی دیگر نمی‌توانند نفس بکشند، غذا بخورند، راه بروند،کارهایشان را انجام بدهند و ما باید زیر خاک پنهانشان کنیم.» این کار را اگر تا قبل از سن هشت سالگی با مشاور انجام دهیم مشاور با قصه و داستان یا وسایل کمک آموزشی مثل سینی شن و با عروسک به صورت عملی این ماجرا را برای کودکان توضیح میدهد.
*آیا لازم هست کودک را به مراسم ختم و خاکسپاری ببریم؟
در مراسم چون بازماندگان حال خوبی ندارند و ممکن است عزاداری های شدید و هیجانات خیلی شدید داشته باشند که این یک امر طبیعی است، چون اعضای درجه یک خانواده با این کار هیجانات و غصه خود را تخلیه می‌کنند، در این صورت اصلا لزومی ندارد بچه در آن مراسم شرکت کند؛ چون آسیب‌های آن در آینده خیلی بیشتر خواهد بود. در این مواقع ما پیشنهاد می‌کنیم که بچه را به مراسم نبرند،در غیر این صورت باید آن خانواده مطمن باشند که مراسم به آرامی برگزار می‌شود و رفتارها و هیجانات زیادی در آن مراسم نخواهد بود. این موضوع خیلی مهم است که بچه اصلا نباید مراحل خاکسپاری را ببیند و باید در قسمت دورتری و درکنار چند نفر از اقوام باشد. پیشنهاد ما این است که چند روز بعد از مراسم خاک سپاری خانواده با چند نفر از اعضای اقوام، با انتخاب خود بچه گل، شمع ،خرما و قرآن ببرند و با توضیح قبلی آمادگی در او ایجاد کنند و یک دورهمی خانوادگی کوچکی در سرخاک داشته باشند و بهتر است اعضای خانواده آنجا گریه کنند و غم خود را نشان دهند تا اجازه دهند آن بچه هم گریه کند و بزرگتر‌ها با او همدلی کنند. واین گریه کردن جلو بچه اصلا چیز بدی نیست، چون اگر یاد بدهیم که بچه گریه نمی‌کند باعث می‌شود بچه هیجانات خود را مخفی کند و این غم در وجود او باقی می‌ماند و اگر دوره سوگ را طی نکند باعث آسیب به او می‌شود.همین طور در مراسم بعد از خاکسپاری اگر رفتارهای هیجانی خیلی شدیدی باشد بهتر است کودک را نبرند بعد در یک مراسم کوچک خانوادگی که بچه هم در آنجا حضور داشته باشد باهم عزاداری کنند و این حس همدلی را باهم داشته باشند.