«حوادث امروز»بسیاری از شاخص‌های امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور همزمان با تسلط طالبان بر کشور افغانستان و ورود گسترده اتباع غیرمجاز به کشورمان تغییر کرده یا در حال تغییر است. هر چند جمهوری اسلامی در دهه‌های گذشته به دلیل حسن همجواری و اشتراکات فرهنگی و مذهبی خدمات بسیاری به این مهاجران ارائه داده‌است، اما عبور مهاجران غیرقانونی از ساختار قانونی کشور آسیب‌های بسیاری را متوجه کشور می‌کند که این موضوع را با دکتر شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بازکاوی کرده‌ایم.«حوادث امروز»گزارش میدهد.
ورود گسترده اتباع غیرمجاز افغانستان به ایران همزمان با تسلط طالبان بر این کشور آسیب‌های بسیاری را متوجه کشورمان کرده‌است. به زعم حسن همجواری، وقوع حادثه تروریستی در بارگاه امام رضا (ع) که از سوی اتباع این کشور صورت گرفت و بروز گسترده جرائم، نگرانی‌های عمومی بسیاری را نسبت به کاهش امنیت سبب شده‌است. اقدام کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در واکنش به این رویداد چگونه است؟متولی امور سازمان دادن و ساماندهی اتباع خارجی، دولت و مشخصاً وزارت کشور است. سازمانی تحت همین عنوان برای مدیریت اتباع خارجی در وزارت کشور وجود دارد که این سازمان ارتقا پیدا کرده است. در همه جای دنیا، هر کشوری هدف مشخصی را برای پذیرش اتباع خارجی تعریف کرده و در چارچوب همان اهداف پذیرش دارد. متأسفانه ایران به دلیل مشخص از جمله ملاحظات همسایگی و وضعیت جنگ‌های داخلی افغانستان، اتباع افغانستانی را به صورت گسترده پذیرفته و به آن‌ها پناه داده‌است. با اینکه حکومت طالبان یک تهدید برای امنیت منطقه محسوب می‌شود، باورمان این است که مردم افغانستان، مردمانی نجیب، شرافتمند و به سیستم‌های خدماتی ایران کمک می‌کنند، اما در عین حال بحث ما این است که اتباع باید به صورت قانونی وارد کشور شوند و مثل هر کشور دیگر کاملاً تحت کنترل و نظارت پلیس باشند و با ایجاد امنیت پایدار در کشورشان، باید به افغانستان برگردند. ما اگر بخواهیم مرزهایمان را مسدود کنیم، این توان را داریم که یک نفر از اتباع وارد کشورمان نشود، اما ما این موضوع را بنا به ملاحظات اینکه این اتباع مسلمان، همسایه و به ما پناه آورده‌اند، با مدارا پذیرش کرده‌ایم، ولی الان از این موضوعات گذشته است. وزارت کشور باید به سرعت نسبت به ساماندهی اتباع خارجی اقدام کند و اگر نیاز به لایحه یا قانون است، مجلس این آمادگی را دارد که به این موضوع کمک کند.
آیا وضعیت ساماندهی اتباع در مجلس مطرح شده‌است؟
چند بار در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و کمیسیون‌های داخلی و اجتماعی و شورا‌ها روی این موضوع‌ها صحبت شده‌است. این کمیسیون‌ها به صورت تخصصی روی این موضوع‌ها صحبت دارند، اما به هر شکل منتظریم دولت اقدام مؤثر برای ساماندهی و سامان دادن به اتباع خارجی انجام دهد. تا به حال به شکلی که نیاز است دولت اقدام لازم را انجام نداده‌است. به دنبال ارتقای اداره کل اتباع و مهاجران خارجی به سازمان بودند که این اتفاق صورت گرفته‌است. آنچه در شرح وظایف این اداره کل آمده اینکه همه دستگاه‌ها از جمله قضائی، پلیس و نهاد‌های امنیتی با این سازمان همکاری می‌کنند که قاعدتاً این سازمان باید نسبت به گذشته فعال‌تر و همچنین در یک سیاست‌گذاری مشخص نسبت به پذیرش یا خروج اتباع خارجی از کشور در یک بازده زمانی اقدام لازم و مشخص را انجام دهد.
چرا دولت اقدام‌های لازم را انجام نداده‌است؟
ما چندین‌بار از وزارت کشور دعوت کرده‌ایم، آمده‌اند و در این‌باره صحبت کرده و قول داده‌اند اقدام‌های لازم را صورت دهند. در حال حاضر هم اقدام‌های اولیه نسبت به شناسایی اتباع خارجی، صدور کارت و مدیریت اتباع افغانستان صورت می‌گیرد. بیشترین اتباع افغان در کشور ماهیت و هویت مشخص ندارند، چراکه به صورت قاچاق وارد می‌شوند و در مناطق مختلف کشور اسکان پیدا می‌کنند و این بی‌ضابطه بودن و ورود غیرقانونی از نظر اجتماع، امنیتی و اقتصادی مشکل ایجاد می‌کند. مثلاً دولت برای مدیریت یک شهر در بعد تنظیم بازار نان، آرد، گوشت، و کالا‌های استراتژیک برنامه‌ریزی می‌کند، اما ورود چندین هزار اتباع غیرمجاز‌نظم و انضباط اقتصادی آن شهر یا مناطق را با خطر مواجه می‌کند. این اتباع در بعضی مناطق بافت فرهنگی و جمعیتی را هدف قرار می‌دهند که ضروری است دولت به هر شکل ممکن اقدام‌های ضروری و عاجل را با حفظ حرمت نسبت به آن‌ها انجام دهد. به هر حال این اتباع برای ما قابل احترام بوده‌اند و مثل یک شهروند ایرانی از حقوق شهروندی برخوردارند، اما برای ما تبعه خارجی محسوب می‌شوند و دولت باید نسبت به ساماندهی اتباع افغانستانی اقدام‌های لازم را صورت دهد.گزارش‌های بسیاری در مورد ارتکاب جرائم از سوی اتباع غیرمجاز همزمان با ورود بی‌ضابطه اتباع غیرمجاز مطرح است، انتظار است همان‌گونه که اتباع ایران در خارج از کشور به قوانین آن کشور تمکین می‌کنند، این موضوع از سوی نهاد‌های قانونی کشور نسبت به این اتباع صورت گیرد. کمیسیون امنیت ملی مجلس وظیفه خودش را با دعوت از وزیر کشور، مقامات و مسئولان مربوطه انجام داده است و این تذکرات همچنان در دستور کار است. به هر شکل باید واقعیت‌ها را بپذیریم. بخش قابل‌توجهی از جمعیت کشور افغانستان در ایران هستند که باید ساماندهی شوند و در یک زمان مشخص به کشورشان برگردند. استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی هم وجود دارد. جمهوری اسلامی باید از طریق مراجع بین‌المللی مقدمات خروج اتباع افغانستانی را فراهم کند. حکومت طالبان باید نسبت به پذیرش اتباع شان بدون اینکه خطری برایشان ایجاد شود، متقاعد شوند. بسیاری از این اتباع یعنی بیش از ۷۰ درصد آن‌ها از ترس شکنجه طالبان حاضر به بازگشت نیستند و ما هم به عنوان کشور همسایه، نگران هستیم و اینجاست که سازمان‌های بین‌المللی که مدعی حقوق بشر هستند باید ادعایشان را اثبات و از حقوق مردم افغانستان خصوصاً مهاجران افغانستان حمایت کنند و سازوکار خروجشان را از ایران و زمینه حمایت‌شان در افغانستان فراهم کنند. موضوعاتی که اشاره کردم یک سازوکار است. نظام بین‌الملل می‌تواند شرایطی را در افغانستان تحت نظارت نهاد‌های حقوق بشر با ایجاد اردوگاه‌ها، یا اسکان و ایجاد شغل در افغانستان فراهم کند، با این حال مهاجرت گسترده برای ما هم از نظر اجتماعی، سیاسی و امنیتی توجیه ندارد.موضوع مهاجرت در نظام بین‌الملل یک موضوع بین‌المللی و امری پذیرفته‌شده، اما قاعده‌مند است. همین افغانستان به هیچ‌وجه حاضر نیست ورود اتباع خارجی و همسایگان را به این شکل بپذیرد، چراکه ورود به این کشور تابع ضوابط مشخصی است و هر‌کس نمی‌تواند خارج از چارچوب قوانین از جمله داشتن گذرنامه و ویزا به این کشور ورود کند. به هر شکل مشخصاً وزارت کشور و دولت به صورت کلی باید این امور را از نظام بین‌الملل و ظرفیت‌های داخلی با ضابطه‌ای محکم، قانونمند و بدون تعارف دنبال کنند. شاید در گذشته شرایط ایجاب می‌کرد این موضوع را بدون ضابطه بپذیریم، اما در حال حاضر شرایط ایجاب می‌کند به هیچ‌وجه و تحت هیچ شرایطی ورود بی‌ضابطه اتباع را پذیرا نباشیم. گرچه من تأکید دارم که تا به حال بهترین میزبان برای مردم افغانستان جمهوری اسلامی بوده است و در هیچ جای دنیا هیچ کشوری به این شکل میزبانی اتباع خارجی ندارد. به هر شکل وزارت کشور باید اقدام جدی و مؤثر را انجام دهند.وقتی به ورود اتباع غیرمجاز اشاره می‌کنیم، یعنی امکان عبور از مرز فراهم است. با توجه به تجربه‌ای که در وزارت کشور دارید در مرز‌ها چه ساختاری حاکم است که این امکان وجود دارد؟
به صورت تقریبی هر روز صد‌ها اتباع غیرمجاز از مرز‌های شرق و جنوب شرق از سوی قاچاقچیان انسان که بیشترشان افغانستانی هستند و همچنین مافیای قاچاق انسان ورود می‌کنند و هر روز هم نسبت به بازگرداندن این افراد در مرز‌های مختلف از طریق پاسگاه‌ها اقدام می‌کنیم، ولی تا به حال به شکلی مؤثر نبوده است و اگر این برخورد‌ها نمی‌شد، دو برابر جمعیت حاضر می‌توانست ورود کند. تا به حال آنچه اقدام‌های مرزبانی و پلیس مرزی بوده است در حد توانشان انجام می‌دهند و اگر بخواهند برخورد کند که هر روز باید شاهدخشونت باشیم که دور از اخلاق و انسانیت است و الا اگر قصد برخورد داشته‌باشد، در همان مرز می‌توانیم برخورد بازدارنده انجام دهیم. سیاست جمهوری اسلامی این نیست که در مرز‌ها با اتباع برخورد کند. در کشور‌های دیگر به همین شکل است. همین افغانستان اگر جمعی قصد ورود کند، همه را به رگبار می‌بندد و نسبت به اتباع خارجی برخورد خشن را صورت میدهد. به هر شکل اعتقاد دارم بیشتر از این مدارا کردن به صلاح کشور نیست، گر چه دولت و وزارت کشور برنامه‌هایی دارند، اما این برنامه‌ها باید مؤثر و بازدارنده باشند.